Max Scheler – filozof i myśliciel
Max Scheler, urodzony 22 sierpnia 1874 roku w Monachium, to jeden z najważniejszych niemieckich filozofów XX wieku, który odegrał kluczową rolę w rozwoju współczesnej antropologii filozoficznej. Jego prace dotyczyły nie tylko filozofii praktycznej, ale także etyki i socjologii wiedzy. Scheler zmarł 19 maja 1928 roku we Frankfurcie nad Menem, zostawiając po sobie bogaty dorobek intelektualny, który wciąż inspiruje wielu myślicieli.
Droga do fenomenologii
W 1901 roku Scheler poznał Edmunda Husserla, co na zawsze odmieniło jego podejście do filozofii. Pod wpływem Husserla stał się fenomenologiem, jednakże jego interpretacja tego nurtu znacznie różniła się od pierwotnych założeń. Scheler był przedstawicielem tzw. drugiego etapu rozwoju fenomenologii, który trwał od 1914 roku do około 1930 roku. W tym czasie Fryburg Bryzgowijski stał się miejscem spotkań wielu wybitnych myślicieli, takich jak Roman Ingarden czy Edyta Stein.
Chociaż Scheler był blisko związany z Husserlem, jego krytyczna postawa wobec transcendentalnego idealizmu Husserla doprowadziła do napięć w tej relacji. Scheler uznawał redukcję ejdetyczną, ale odrzucał redukcję transcendentalną. Jego niezależne podejście oraz oryginalne koncepcje dotyczące wartości i etyki przyciągnęły uwagę wielu uczniów oraz późniejszych badaczy.
Wartości w filozofii Schelera
Jednym z kluczowych zagadnień poruszanych przez Schelera była koncepcja wartości, które rozumiał jako obiektywne cechy rzeczywistego świata. Uważał, że wartości można poznawać intuicyjnie poprzez emocje, co pozwala na ich bezpośrednie doświadczenie. W ramach swojej apriorycznej hierarchii wyróżnił pięć rodzajów wartości:
- religijne – odnoszące się do tego, co boskie i święte;
- duchowe – obejmujące estetyczne i poznawcze wartości oraz wartości porządku prawnego;
- witalne – związane z życiem i energią;
- hedonistyczne – dotyczące przyjemności;
- utylitarne – odnoszące się do użyteczności.
Scheler postulował, że wyższe wartości nadają sens niższym, co tworzy hierarchię wartości. Na przykład wartość utylitarna służy hedonistycznej, a ta z kolei wspiera witalną. Wartości religijne zajmują najwyższą pozycję w tej hierarchii i są ujmowane bezpośrednio oraz intuicyjnie.
Człowiek jako homo religiosus
Dla Schelera człowiek jako osoba jest z natury ukierunkowany na wartości poprzez intuicyjne doświadczenie. Akt miłości staje się kluczowym elementem w jego aksjologii; miłość jest racjonalnym preferowaniem wyższych wartości nad niższymi. Według niego podstawą wszelkich aktów aksjologicznych jest pierwotne przeżycie miłości – nie tylko do innych ludzi, ale przede wszystkim do Boga.
Człowiek jest zatem homo religiosus – istotą religijną, dla której doświadczenie Boga stanowi fundament istnienia oraz uznania własnej skończoności. To właśnie w miłości do nieskończonego ens a se człowiek odkrywa sens swojego bytu. Scheler podkreślał też, że doświadczenie Boga wiąże się z poczuciem własnej kruchości i zależności bytowej.
<h3
Artykuł sporządzony na podstawie: Wikipedia (PL).